×

Zaczęliśmy od klinów, obecnie mamy emotikonki. Historia pisma jest niezwykle ciekawa

Pismo to kluczowy wynalazek w dziejach ludzkości. Obok koła to właśnie ono umożliwiło rozkwit naszej cywilizacji i stworzenie kultury. Możliwość przekazywania wiedzy oraz informacji w inny sposób niż werbalny znalazła zastosowanie w każdej dziedzinie naszego życia.


Zaczęło się niewinnie

Stworzenie pisma nie było prostą sprawą i minęły tysiące lat zanim powstał pierwszy działający system piśmienniczy. Dlatego nasi przodkowie zaczęli od dosłownego „przekazywania danych” za pomocą prostych rysunków.

Koło wyjątkowo oznaczało słońce, ale przykładowo wizerunek człowieka znaczył dosłownie człowieka, podobnie jak wizerunki zwierząt. Taki sposób porozumiewania się za pomocą znaków nazywamy pismem piktograficznym.

Takowe obrazki odnaleziono w kulturze amrańskiej (Egipt) czy w pewnych warstwach Uruk IVa (Sumer). Za protoplastę tej sztuki uważa się symbole kultury Vinča. Ta tajemnicza kultura rozwijała się w Europie południowo-wschodniej od ok. 5500 do ok. 4000 p.n.e. Później na jej bazie powstawały kolejne kultury rozwijające ich dokonania.

Co zaskakujące piktogramy nie tylko nie zniknęły z naszej cywilizacji, ale rozwijały się na swój sposób. Widzimy je na znakach drogowych, ostrzeżeniach czy wykorzystujemy je jako skróconą formę komunikacji w postaci emotikonek.

Niepozorne początki w postaci glinianej tabliczki i trzciny

Pierwszym pismem, które posługiwało się konkretnymi znakami graficznymi z przypisaną rolą, było powstałe na Bliskim Wschodzie pismo klinowe. Najpewniej zostało ono stworzone przez Sumerów ok. 3500 lat p.n.e. Początkowo także mocno opierało się na piktogramach, jednak z biegiem czasu stało się ono na tyle rozwinięte, że za jego pomocą można było przekazywać bardziej skomplikowane treści.

Tę formę pisma zapisywano na mokrych glinianych tabliczkach za pomocą ostrej trzciny. Później tabliczkę wystawiano na słońce, przez co twardniała i utwardzała zapis. Co zaskakujące korzystano z niego aż do czasów Aleksandra Wielkiego.

Gdy legendarny Macedończyk podbił większość znanego świata, niósł ze swoją ogromny pokład kultury greckiej. W dobie kultury hellenistycznej pismo klinowe powoli zanikało, zastępowane przez dużo prostsze w nauce i zapisie pismo greckie.

A na piramidach rysowano dziwne obrazki

Pismo w Starożytnym Egipcie jest datowane na 3000 lat p.n.e. i pierwotnie było to pismo piktograficzne. Jednakże wbrew pozorom w późniejszym okresie Egipcjanie ograniczyli hieroglify do świątyń oraz do pisania kamiennych inskrypcji. W tworzeniu dzieł literackich oraz umów handlowych pomagało pismo hieratyczne.

Z kolei pismo demotyczne, zwane także ludowym, służyło przeciętnym Egipcjanom do zapisywania notatek oraz zawierania pomniejszych umów handlowych. Hieroglify są bardzo znanym sposobem zapisu, jednakże przez większość historii Egiptu były one ograniczony do kwestii religijnych i kasty kapłańskiej.

Egipt w historii pisma zapisał się także niepozorną rośliną — ciborą papirusową. To właśnie z niej produkowano jeden z najsłynniejszych materiałów piśmienniczych, czyli papirus. W przeciwieństwie do niewygodnych (i w dużej ilości ciężkich) glinianych tabliczek, papirus można było w prosty i wygodny sposób przenosić oraz przechowywać.

Nic dziwnego, że w późniejszych etapach naszej kultury papier zastąpił wszelkie inne materiały piśmiennicze. Dziś nie wyobrażamy sobie książki w formie glinianych tabliczek, choć i w sztuce czytania w XXI wieku nastąpiła rewolucja — coraz częściej czytamy za pośrednictwem sprzętu elektronicznego.

To kiedy zaczęliśmy pisać po naszemu?

W europejskiej historii kluczowe było pismo fenickie, które pojawiło się około 1200 roku p.n.e. w Fenicji. Fenicjanie jako pierwsi w historii nie tylko zastosowali monety jako środek płatniczy, ale także wykorzystywali pismo alfabetyczne. Te okazało się kluczowym elementem rozwoju sztuki piśmienniczej oraz zdecydowanie ułatwiło kwestię nauki trudnej sztuki pisania.

Później do głosu dochodzą Grecy, którzy zaczęli ulepszać sposób zapisu po swojemu. Początkowo pisało się od prawej strony do lewej tak jak w przypadku pism semickich. Później jednakże zastosowano metodę zwaną bustrofedonem. Polegała ona na naprzemiennym zapisywaniu liter od prawej strony do lewej i od lewej do prawej.

Najważniejszy jednak okazał się alfabet łaciński, który z kolei wywodzi się z alfabetu etruskiego. Początkowo składał się on z 21 znaków, jednakże wraz z rozwojem pojawiały się kolejne. Dzisiaj łacińskim systemem znaków posługujemy się na co dzień i jest on najpopularniejszym tego typu systemem na świecie.

Jak widać pismo musiało przejść długą drogę, aby stać się jedną z najważniejszych sztuk na świecie. Szkoda, że czasem niektórzy z nas tak „kaleczą” tę piękną sztukę w trakcie wojen internetowych…


Fotografie: Wikipedia, www.reddit.com

Mateusz Zelek

Fan zoologii, paleontologii oraz technologii. W wolnych chwilach zapalony gracz gier wideo, ale nie pogardzi też dobrą książką.

Może Cię zainteresować