×

Lalka – ciekawostki o powieści Prusa

Lalka Bolesława Prusa przez wielu uważana jest nie tylko za największą powieść polskiego pozytywizmu, lecz także za najwybitniejszy przykład polskiej prozy w ogóle.


Ta niesłychana panorama Warszawy i polskiego społeczeństwa końca XIX wieku, na której tle rozgrywa się tragiczna historia miłości Stanisława Wokulskiego, cały czas podbija serca nowych czytelników, a uniwersalne prawdy w niej zawarte, opierają się upływowi czasu. Oto kilka ciekawostek na temat tej wybitnej powieści.

Fikcja i rzeczywistość

Lalka – streszczenie które jest chyba najczęściej wyszukiwaną w internecie frazą przez wszystkich maturzystów – jest jednym z niewielu w literaturze polskiej przykładów na to, jak głęboko fikcja literacka może zagnieździć się w powszechnej świadomości społeczeństwa (podobnym poziomem oddziaływania na czytelników miały tylko powieści Henryka Sienkiewicza).

Główny bohater powieści Prusa, a w zasadzie nie on sam, lecz prowadzony przez niego sklep galanteryjny, doczekał się bowiem… tablicy pamiątkowej. Do dziś w jednej z bram kamienicy na Krakowskim Przedmieściu w Warszawie, można zobaczyć tablicę, która informuje, że właśnie w tym miejscu a latach 70. XIX wieku mieścił się sklep Stanisława Wokulskiego.

Prus na ekranach i w eterze

Lalka została dwukrotnie sfilmowana. Po raz pierwszy, jako film, w roku 1968, przez Wojciecha Jerzego Hasa, a po raz drugi dekadę później, w 1978 roku, w formie serialu reżyserowanego przez Ryszarda Bera.

Do tego należy doliczyć kilka dużych adaptacji teatralnych, słuchowiska radiowe oraz serial audio z 2020 roku w reżyserii Krzysztofa Czeczota i Macieja Zycha, z Adamem Woronowiczem w roli Wokulskiego i Julią Wieniawą w roli Łęckiej. W 2015 roku, Lalka była ponadto dziełem, wokół którego koncentrowała się akcja Narodowego Czytania.

Przedłużająca się publikacja

Zanim można było przeczytać Lalkę „od deski do deski”, można było się zapoznawać z jej kolejnymi, krótkimi fragmentami na łamach „Kuriera Codziennego”. Tam właśnie Prus publikował swoją powieść dopisując kolejne fragmenty na bieżąco. Był to w tamtym czasie powszechny sposób pracy nad dłuższymi formami prozatorskimi.

Należy jednak powiedzieć, że Bolesław Prus nie był zbyt systematyczny, co w którymś momencie doprowadziło do kilkumiesięcznej (sic!) przerwy i publikacji całego innego dzieła w oczekiwaniu, aż autor nadrobi zaległości. Dlatego też Lalka ukazywała się aż przez dwa lata (1888-1890). Złośliwi twierdzą również, że to właśnie taki tryb pracy poskutkował pewnymi nieścisłościami fabularnymi, które dzisiaj elegancko określa się mianem „otwartej kompozycji dzieła”.

Kontrowersyjny tytuł

Niejednokrotnie spotkać się można z opinią, że tytuł powieści Prusa niezbyt pasuje do treści całego dzieła. Powstało również dużo różnych (nieraz wykluczających się nawzajem) interpretacji tytułowej „lalki”. Większość skłania się ku tezie, że jest to pogardliwe określenie postaci Izabeli Łęckiej, która swoim ubiorem, urodą i arystokratyczną egzaltacją przypominała właśnie zabawkę dla małych dziewczynek. Od takiej jednak interpretacji odwołał się sam autor. Tytuł powieści okazał się mieć dużo bardziej trywialne pochodzenie.

Bolesława Prusa do napisania Lalki natchnął pewien artykuł, który streszczał przebieg procesu o kradzież lalki, który odbył się swego czasu w Wiedniu. To wydarzenie autor zawarł w powieści (epizod konfliktu pomiędzy baronową Krzeszowską a Heleną Stawską). Niejako w hołdzie dla swojej inspiracji, Prus zdecydował się nazwać swoje dzieło właśnie w ten sposób. Pierwotnie jednak powieść miała nosić tytuł Trzy pokolenia.


Fotografie: polona (miniatura wpisu), poezja.org

Mika Nojewska

Miłośniczka wszystkiego, co dziwne i ciekawe. Głównie tworzy teksty dla nauka.rocks i przed komputerem spędza więcej czasu, niż chciałaby się przyznać. W wolnym czasie odkrywa nieodkryte i próbuje opanować świat. Kocia mama i mag na 55 levelu

Może Cię zainteresować