Skąd ludzie w starożytności wiedzieli, że nasza planeta ma kulisty kształt?
Bez względu na krążące teorie, Ziemia jest okrągła, a ta wiedza wcale nie jest odkryciem współczesnym.
Kształt Ziemi
W rzeczywistości wiele starożytnych kultur było świadomych kształtu naszej planety. Nie potrzebowali laserów, satelitów ani podróży w kosmos, by wiedzieć i wykazać, że Ziemia jest sferyczna.
Wśród wielu starożytnych uczonych, watro wspomnieć greckiego polimata o imieniu Eratostenes z Cyreny, który jako pierwszy obliczył obwód Ziemi. Szacunków dokonał w III wieku p.n.e. i jak na tamte czasy były zadziwiająco dokładne.
Eratostenes z Cyreny
Dokładna metoda Eratostenesa nie jest znana, ale uproszczoną wersję przedstawił grecki astronom Kleomedes. Eratostenes wiedział, że odległość między Aleksandrią a Syene (dzisiejszy Asuan) wynosi 5000 egipskich stadionów (ok. 160 metrów, łącznie około 800 kilometrów).
Uczony założył, że oba miasta znajdują się na tym samym południku (choć nie są) i że Syene znajduje się dokładnie pod zwrotnikiem Raka (blisko, ale nie dokładnie). Reszta to trochę geometrii i dobrego wyczucia czasu.
Obliczenia
W południe przesilenia letniego w Syene, Słońce jest prostopadłe do zwrotnika Raka, więc pręt wbity w ziemię nie rzucałby cienia. Z kolei w Aleksandrii Słońce będzie wydawać się lekko nachylone, więc pręt będzie rzucał cień o długości zależnej od nachylenia promieni słonecznych.
Eratostenes zmierzył kąt i obliczył, że to około 1/50 obwodu, więc jeśli odległość między Aleksandrią a Syene wynosi 5000 stadionów, pełny obwód Ziemi musi być 50 razy większy – 250000 stadionów.
Oczywiście przy dokładniejszych oględzinach pojawiają się pewne nieścisłości. Rzeczywista średnia wartość obwodu Ziemi wynosi jednak 40041 kilometrów, więc obliczenia Eratostenes były zaskakująco dokładne, jak tamte czasy.
