×

9 interesujących faktów o trzęsieniach ziemi, o których mogłeś nie mieć pojęcia

Trzęsienia ziemi są jednymi z najbardziej katastrofalnych zjawisk w świecie przyrody. Nic więc dziwnego, że naukowcy starają się dowiedzieć o nich jak najwięcej, aby uniknąć tragicznych skutków wstrząsów.


1. Za wszelkie wstrząsy można obwiniać jądro naszej planety

Trzęsienia ziemi pochodzą bezpośrednio z jądra naszej planety. Jest to solidna struktura z żelaza i innych metali, która może osiągnąć temperaturę do 6500 stopni Celsjusza. Ekstremalne ciepło z tego wewnętrznego rdzenia emanuje poprzez otaczające go warstwy — najpierw przez rdzeń zewnętrzny, wykonany głównie z ciekłego żelaza i niklu, a następnie do warstwy litej skały zwanej płaszczem.

Ten proces ogrzewania powoduje ciągły ruch płaszcza, co z kolei przekłada się na ruch skorupy ziemskiej. Skorupa składa się z mozaiki gigantycznych, pojedynczych płyt skalnych zwanych płytami tektonicznymi.

Czasami, gdy dwie płyty ślizgają się względem siebie, tarcie między ich postrzępionymi krawędziami powoduje tymczasowe zablokowanie. Ciśnienie narasta, aż w końcu może przezwyciężyć tarcie, a płyty ostatecznie się rozdzielają. W tym momencie cała stłumiona energia jest uwalniana w postaci fal sejsmicznych.

2. Naukowcy nie są w stanie przewidywać trzęsień ziemi

Czasem w mediach słyszymy, że gdzieś tam wystąpiły wstrząsy o ”sile X w skali Richtera”. Naukowcy są w stanie określić siłę trzęsienia ziemi oraz jego epicentrum, ale nie są w stanie przewidywać ich z wyprzedzeniem. Teoretycznie mogą przewidzieć, w których rejonach bądź strefach może dojść do wstrząsów.

3. Podwodne trzęsienia ziemi mogą wywoływać tsunami

Większość naszego globu jest pokryta wodą, więc nic dziwnego, że wiele trzęsień ziemi dzieje się na dniach mórz i oceanów. Jednakże nawet one mogą być groźne dla okolicznych terenów lądowych. Kiedy płyty przesuwają się na dnie oceanu, energia wypiera wodę nad nimi, powodując jej gwałtowny wzrost. Następnie grawitacja ściąga ją z powrotem w dół, co powoduje, że otaczająca woda tworzy masywną falę lub nawet tsunami.

4. Jest niewielka szansa, że „Big One” uderzy w tym roku

„Big One” to nazwa potencjalnego trzęsienia ziemi, które ma wydarzyć się na uskoku San Andreas. Przecina on Kalifornię od północy do południa, ciągnąc się przez ponad 1300 kilometrów. Obecnie USGS prognozuje 31-procentowe prawdopodobieństwo, że trzęsienie o sile 7,5 stopnia uderzy w Los Angeles w ciągu najbliższych 30 lat i 20-procentowe prawdopodobieństwo, że takie trzęsienie nastąpi w rejonie zatoki San Francisco.

Prawdopodobieństwo wystąpienia „Wielkiego” jest częściowo zależne od innych trzęsień ziemi w tej strefie uskoku. Po dwóch wstrząsach, które nawiedziły Ridgecrest w Kalifornii w 2019 roku, sejsmolodzy zaobserwowali zmiany ciśnienia w otaczających liniach uskoków, a badanie opublikowane w lipcu 2020 r. sugerowało, że szanse wystąpienia „Wielkiego” w tym roku mogły wzrosnąć o 1,15 procent. To oznacza pięciokrotnie większą szansę, niż wcześniej sądzono. Ten rok jest już wystarczająco pechowy, bez wielkiego i niszczycielskiego trzęsienia ziemi…

5. Największą ilość trzęsień ziemi notuje się na Alasce

Granica między płytami północnoamerykańskimi i pacyficznymi przebiega przez Alaskę i wokół niej. Nic więc dziwnego, że ten rejon niezwykle często nawiedzają wstrząsy. Według Alaska Earthquake Center jeden jest wykrywany co 15 minut na obszarze całego stanu. Rekord tamtejszych okolic zanotowano 28 marca 1964 roku i było to trzęsienie ziemi o sile 9,2 w skali Richtera. Było to także największe kiedykolwiek odnotowane w USA i uderzyło w Zatokę Księcia Williama, zbiornik wodny graniczący z Zatoką Alaską.

Siła była tak ogromna, że spowodowała ona serię osunięć ziemi, tsunami i pomniejszych trzęsień ziemi (zwanych wstrząsami wtórnymi). Dotknęły one nawet mieszkańców Oregonu czy Kalifornii. Chociaż eksperci nie przewidzieli trzęsienia ziemi, badanie szkód pomogło tamtejszym mieszkańcom wzmocnić ich obronę przed przyszłymi wstrząsami. Urzędnicy stworzyli lepsze przepisy budowlane, a leżące na niestabilnym terenie miasto Valdez zostało przeniesione kilka kilometrów na wschód.

6. Na Księżycu także występują trzęsienia ziemi

Może nie tyle trzęsienia ziemi ile księżyca. Przesunięcia sejsmiczne na naturalnym satelicie Ziemi mogą wystąpić z kilku powodów. Głębokie trzęsienia księżyca są zwykle spowodowane tym, że grawitacja Ziemi manipuluje wewnętrznymi strukturami Księżyca. Z drugiej strony trzęsienie powierzchniowe jest czasami wynikiem uderzenia meteorytu lub gwałtownej zmiany temperatury między nocą a dniem.

Jednak w maju 2019 roku naukowcy zasugerowali czwartą możliwą przyczynę płytszych wstrząsów: Księżyc kurczy się, gdy jego rdzeń się ochładza, a proces ten powoduje zmiany w jego skorupie. Kiedy skorupa się przesuwa, skarpy — lub grzbiety — które widzimy na powierzchni Księżyca, również mogą się przesuwać.

7. Skala Richtera jest czasem źle odbierana

W 1935 roku Charles Richter opracował skalę do określania wielkości trzęsienia ziemi, mierząc rozmiar jego fal sejsmicznych za pomocą sejsmografu. Jednakże niewiele osób wie, że skala nie pokazuje stałej siły trzęsienia ziemi, ale jego najwyższą uzyskaną wartość. Dlatego w 1970 roku sejsmolodzy Hiroo Kanamori i Thomas C. Hanks zmodyfikowali skalę Richtera.

Zamiast na amplitudzie (najwyższej wartości) skupiono się na magnitudzie (liczbowa miara wielkości trzęsienia ziemi, oparta na wielkości tzw. momentu sejsmicznego), nieuzależnionej od sejsmografu. Wartość siły oblicza się teraz na podstawie amplitudy ruchu gruntu, okresu fali, odległości epicentralnej oraz głębokości ogniska. Taką wartość nazywamy „momentem sejsmologicznym”. Niejednokrotnie redaktorzy lub dziennikarze omyłkowo wspominają o skali Richtera, kiedy w rzeczywistości mówią o skali momentu.

8. Trzęsienia ziemi mają spory wpływ na życie

Około 800 lat temu trzęsienie ziemi w pobliżu Dunedin w Nowej Zelandii wyrzuciło w górę odcinek jej wybrzeża i zmiotło żyjące tam wodorosty. Wkrótce w okolicy zaczęły osiedlać się nowe krasnorosty, a ich potomkowie wizualnie wyglądają identycznie jak lokalne wodorosty, które tam rosły.

W lipcu 2020 roku naukowcy opublikowali badanie w czasopiśmie Proceedings of the Royal Society B pokazujące, że dwie populacje wodorostów mają w rzeczywistości inny skład genetyczny. Odkrycia sugerują, że trzęsienia ziemi — i inne podobne katastrofy geologiczne — mogą mieć niezwykle długotrwały wpływ na bioróżnorodność dotkniętego obszaru.

9. Największe trzęsienie ziemi miało miejsce w Chile

Katastrofa miała miejsce w pobliżu Valdivia w Chile. Płyta Nazca, która biegnie pod Oceanem Spokojnym wzdłuż zachodniego wybrzeża Ameryki Południowej, wsuwa się pod płytę południowoamerykańską (która znajduje się pod samym kontynentem). 22 maja 1960 roku nastąpiło ogromne przesunięcie wzdłuż płyty Nazca o długości od 960 do 1000 kilometrów.

Spowodowało to katastrofalne, rekordowe trzęsienie ziemi o sile 9,5. Podobnie jak na Alasce, trzęsienie to wywołało serię tsunami i wstrząsów wtórnych, które zdziesiątkowały całe miasta. Trudno jest oszacować szkody, ale przypuszcza się, że co najmniej 1655 osób zginęło, a kolejne 2 miliony straciło dach nad głową.


Mateusz Zelek

Fan zoologii, paleontologii oraz technologii. W wolnych chwilach zapalony gracz gier wideo, ale nie pogardzi też dobrą książką.

Może Cię zainteresować